İşitme kaybı her yaşta görülebilir, ancak doğumda veya bebeklerde ve küçük çocuklarda gelişen işitme bozukluğu erken fark edilip müdahale edilmezse gelişimsel zorluklara yol açabilir.¹ Bebeklerde yaşamın ilk yılı içindeki işitsel uyarı dil gelişimi ve bilişsel fonksiyonlar için gerekli olduğundan erken tanı çok önemlidir.²

Sağlık Bakanlığı önerilerine göre bebeklerin, doğumdan sonraki ilk 1 ay içinde tüm işitme taramalarının yapılması, 3 ay içinde varsa tanılarının koyulması ve gerekiyorsa 6 ay içinde işitme cihazı kullanmaya başlamaları gerekmektedir.³

Gelişme döneminde geçici ancak önemli bir işitme bozukluğu bile çocuğun konuşulan dili veya konuşma kalıplarını öğrenmesini zorlaştırabilir, bilişsel gelişimi etkileyebilir. İşitme kaybı hem eğitim hem de sosyal uyum açısından bir engeldir.⁴

İşitme kaybı ne kadar yaygındır?

Yenidoğan her 1000 bebekten 1 ila 3’ü işitme kaybıyla doğmaktadır. Çocukluk döneminde geçirilen hastalıklar, kulak enfeksiyonları, kazalar ve kullanılan bazı ilaçlar nedeniyle bu oran binde 6’ya çıkmaktadır.³

İşitme Kaybı Belirtileri Nelerdir?

Bebeklerde ve küçük çocuklarda işitme kaybının belirtileri değişiklik gösterebilir.⁵ Bebeklerin ve çocukların seslere aşağıdaki tepkileri vermesi beklenir:⁵

Doğumdan 4 aya kadar:⁵

• Yüksek seslerden irkilme 
• Yüksek seslerde uyanma veya hareket etme 
• Sesinize gülümsemek gibi duygular ile yanıt verme
• Tanıdık bir ses karşısında sakinleşme
  

4 aydan 9 aya kadar:⁵

• Konuşulduğunda gülümseme
• Ses çıkaran oyuncaklara dikkat etme
• Başını tanıdık seslere doğru çevirme
• Anlamsız ya da anlamlı sesler çıkarma
• Güle güle gibi el hareketlerini anlama

9 ay ile 15 ay arasında:⁵

• Anlamlı ya da anlamsız sesler çıkarma
• Bazı basit sesleri tekrarlama
• Temel istekleri anlama
• Dikkatinizi çekmek için sesini kullanma
• İsme yanıt verme

15 ile 24 ay arasında yürümeye başlayan çocuğunuz şunları yapmalıdır:⁵

• Birçok basit kelimeyi kullanabilme
• Sorduğunuzda vücut kısımlarını işaret edebilme
• Tanıdık nesneleri adlandırma
• Şarkıları, tekerlemeleri ve hikayeleri ilgiyle dinleme
• Temel komutları takip edebilme

Daha büyük çocuklarda bazen daha önce olmayan işitme kaybı gelişebilir. Yeni yürümeye başlayan veya okul öncesi çağındaki çocuğunuzda işitme kaybı aşağıdakiler gibi belirtilere neden olabilir⁵:

• İnsanların ne dediğini anlamakta zorluk çekebilir.
• Kendi yaşındaki diğer çocuklardan farklı konuşabilir.
• Adını söylediğinizde cevap vermeyebilir.
• Sorulan soruları sıklıkla yanlış anlayabilir ve yanlış cevaplar verebilir.
• TV'nin sesini inanılmaz derecede yükseltir veya duymak için TV'ye çok yakın durur.
• Konuşma veya dil gelişiminde gecikmeler görülebilir.
• Evde ya da okulda onların hareketlerini taklit etmek için başkalarını izler.
• Kulak ağrısından veya seslerden şikayetçi olabilir.
• Telefonda konuşmaları anlamayabilir ya da duymayabilir.
• Konuşan kişinin yüzünü çok dikkatli izleyerek dudak okumaya çalışabilir.

Her çocuğun gelişimi farklı olabilir ya da başka nedenlerden dolayı gelişimsel ya da davranışsal farklılıklar olabilir. Ancak işitme kaybı yaşayan çocuklar gelişimlerinde ya da yaşamında sorun yaşayabilir, bu nedenle bir işitme uzmanına başvurmanız önemlidir.⁵

İşitme Kaybı Çocukların Gelişimini Nasıl Etkiler?

Bebekler yaşamlarının ilk 2 yılı boyunca bedensel ve zihinsel olarak hızlı bir gelişim dönemi yaşarlar. İnsanlarda konuşacakları dilin temeli, o dilin özgün seslerini duyarak ve konuşmaları dinleyerek oluşur. Konuşma ve dil gelişimi, doğumdan itibaren 4 yaşına kadar sürer.³

İşitme taraması ile erken teşhis konulan ve erken rehabilitasyon uygulanan bebeklerin dil gelişimine paralel olarak zihinsel, sosyal ve duygusal gelişimleri de olumlu etkilenir. Doğumdan sonraki 6 ay içinde işitme engeli teşhisi konan ve işitme cihazı takılan, özel eğitime alınan bebeklerin konuşma yetenekleri, normal yaşıtlarına benzer bir düzeyde gelişebilir. İşitme kaybı ile doğan ve işitme kaybı fark edilmeyen bebeklerin dil gelişimi durur ve bu durum zihinsel, sosyal ve duygusal gelişimlerini yavaşlatır.³

İşitme kaybı, okul çağında sık görülen bir sorundur ve okul başarısını doğrudan etkiler. Bir ya da her iki kulakta kalıcı ya da geçici işitme kaybı, okul yaşındaki yaklaşık her 7 çocuktan 1’ini etkilemektedir. Tek taraflı işitme kayıplarında bile sınıf tekrar oranı %37 olarak bildirilmektedir. İşitme kaybı dikkat, öğrenme ve sosyal işlevlerdeki sıkıntıları artırmaktadır. Çocuklardaki işitme kaybına yönelik gerekli işitme çözümü ve rehabilitasyon desteği sağlanamazsa, bu durum çocukların psikolojik ve sosyal gelişimlerinin yanı sıra, eğitim hayatlarını da olumsuz etkileyebilir.³

Çocuklarda İşitme Çözümlerine Ek Yardımcı Ürünler ve Faydaları

İşitme cihazlarının erken ve tutarlı kullanımı, işitme kaybı yaşayan çocuğun, akranlarıyla benzer konuşma ve dil seviyeleriyle okula başlama olasılıklarının artmasını sağlar.⁶ İşitme cihazlarının yanı sıra işitme kaybı olan kişilerin sesleri anlamalarına yardımcı olan başka cihazlar da vardır. Örneğin FM (frekans modülasyonu) adı verilen yardımcı işitme sistemleri, genellikle bebekler ve küçük çocuklar için kullanılır. FM sistemleri, alıcıyı takan çocuğa konuşan kişinin kullandığı mikrofondan ses gönderir. Bu sistem bazen işitme cihazlarıyla birlikte kullanılır.⁷

Normalde, konuşan kişi işitme cihazı olan çocuğun yanında durmadığında çocuk odadaki diğer sesleri duyabilir. Bu ekstra sesler, işitme kaybı olmayan bir çocuk için sorun olmayabilir ancak işitme kaybı olan çocuk için konuşma ve diğer sesler birbirine karışarak konuşmanın anlaşılmasını zorlaştırır. FM sistemlerinde konuşan kişi, konuşmayı doğrudan çocuğun kulağına gönderen bir mikrofon takılır. Bu, çocuğun istenmeyen gürültüler olmadan yalnızca konuşmayı duyduğu anlamına gelir. Böylece çocuğun dil ve konuşma becerilerini destekler.⁷

Tesadüfi Öğrenme Nedir?

Tesadüfi öğrenme, bir çocuğun doğrudan öğretilmeden, etrafındakileri görerek ve duyarak öğrenmesi anlamına gelir. Örneğin çocuk kulak misafiri olarak yeni kelimeler öğrenir. Tesadüfi öğrenmenin etkili bir şekilde gerçekleşebilmesi için çocuğun her iki kulağının da iyi duyması önemlidir.⁸

Çocuklarda öğrenmenin yaklaşık %90'ı tesadüfi öğrenme yoluyla gerçekleşir. Çocukların okulda, arkadaşlarıyla oynarken, videolar aracılığıyla, markette veya aile üyelerinin konuşmalarını dinleyerek öğrendikleri tüm yeni kelimeleri veya cümleleri düşünürsek tesadüfi öğrenmenin önemini daha iyi anlarız.⁸

İşitme duyusu çocukların konuşma, dil ve sosyal becerilerini geliştirmelerinde özel bir öneme sahiptir. İşitme kaybı erken tespit edilmezse, gecikmiş veya sınırlı dil ve konuşma gelişimine, zayıf iletişim becerilerine, öğrenme sorunlara ve sosyalleşmede zorluklara neden olabilir.⁹

Çocuklarda İşitme Taraması Ne Zaman Yapılır?

Tüm bebek ve çocuklara rutin işitme taramaları önerilmektedir:¹⁰
Yenidoğanlara 1 aydan itibaren, çocuklar için ise okula başlamadan önce işitme kontrolleri yapılmalıdır. Okul çağındaki çocuklara düzenli sağlık kontrollerinin bir parçası olarak işitme taraması yaptırılabilir. Ayrıca: ¹⁰

•    Bebeğiniz yenidoğan işitme taramasını geçemezse en geç 3 aylıkken tam işitme taramasına ihtiyacı olacaktır. ¹⁰
•    Bebeğiniz yenidoğan işitme taramasını geçiyorsa ancak işitme kaybı geliştirme riski yüksekse, bebeğinizin 24 ila 30 ay arasında tam işitme taramasına ihtiyacı olacaktır. Ailenizde çocukluk çağı işitme kaybı veya bebeğinizde belirli enfeksiyonlar varsa işitme kaybı riski daha yüksek olabilir. Bu konuda doktorunuza bilgi vermeniz önemlidir.¹⁰
 
Çocuklarda İşitme Kontrolü Nasıl Yapılır?

İşitme kontrolleri çocuğunuzun yaşına ve gelişimine bağlı olarak belirlenir. Yeni doğanlara, bebeklere ve çok küçük çocuklara yönelik işitme taraması doğal uykusunda, çocuğunuzun iş birliği yapmasına gerek kalmadan işitmesi değerlendirilebilir. ¹⁰

•    İşitsel beyin sapı cevapları (ABR) testleri iç kulağı, işitme sinirini ve beynin işitmeyle ilgili kısımlarını kontrol eder. 
•    Otoakustik emisyon (OAE) testleri kulağın salyangoz şeklindeki kokleada bulunan ve titreşim üreterek sesin duyulmasını sağlayan tüylü hücrelerin fonksiyonunu değerlendirir. 

Daha büyük çocuklara yönelik işitme taraması testleri genellikle saf ses odyometrisi ve konuşma testleridir. Bu testler çocuğunuzun duyabileceği en kısık sesleri veya kelimeleri kontrol eder. İşitme değerlendirme yöntemi çocuğun yaşına bağlı olarak değişkenlik gösterir.  Örneğin küçük çocukların seslere dikkat etmelerine yardımcı olacak bir oyun içerebilir. Çocuk işitme tarama testini geçemezse kulak zarının ve beyinin seslere nasıl tepki verdiğinin kontrol edildiği daha kapsamlı işitme testlerine ihtiyaç duyulabilir.¹⁰

Unutmayın, her çocuk benzersizdir. Bebekler de dahil olmak üzere tüm çocukların kendine özel kişilikleri ve yetenekleri vardır. Her çocuk benzersiz olduğu gibi, çocuğun işitme kaybı da benzersizdir. Eğer çocuğunuzun işitme kaybı olduğundan şüpheleniyorsanız, ona en uygun olan işitme çözümlerine ulaşabilmesi için vakit kaybetmeden bir uzmana danışın.¹¹

İşitme sağlığı hakkında daha fazla bilgi için İşitme İle İlgili Bilmeniz Gerekenler yazımızı okuyabilirsiniz.